ကိုဗစ် ကာကွယ်ဆေးတွေ ဆိုတာ

ဇွန် ၂၈၊ ၂၀၂၂။
VOM

ကမ္ဘာ့ ကပ်ရောဂါ ဆိုးကြီးတခု ဖြစ်တဲ့ COVID-19 ရောဂါဟာ မြန်မာအပါအဝင် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံအသီးသီးမှာ ကူးစက်ပြန့်ပွားနှုန်းက တဖြည်းဖြည်း လျော့နည်းလာနေသလို တဖက်မှာလည်း မျိုးကွဲမျိုးစုံ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲ ကူးစက်မှုတွေကလည်း ရှိနေဆဲ ဖြစ်ပါတယ်။ COVID-19 ကူးစက်ပြန့်ပွားမှုကို ထိန်းချုပ်နိုင်ဖို့ ကာကွယ်ဆေးတွေကို နိုင်ငံအသီးသီး၊ ဆေးဝါးထုတ်လုပ်တဲ့ ကုမ္ပဏီ အသီးသီးက ထုတ်လုပ်လာကြပြီး၊ နိုင်ငံအတော်များများကို လွှမ်းခြုံဖြန့်ဝေလာနေတာလည်း တွေ့ရပါတယ်။ မြန်မာနိုင်ငံမှာလည်း COVID-19 ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးထိုးတာတွေ အများအပြားလုပ်လာနေတာလည်း ရှိနေပါတယ်။ ဒီတော့၊ ဒီကာကွယ်ဆေးတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး ဘာတွေ သိထားသင့်သလဲ၊ ကာကွယ်ဆေးထိုးသင့် မသင့် ဆိုတာတွေနဲ့ ပတ်သက်လို့၊ အမေရိကန်နိုင်ငံမှာ နေထိုင်ပြီး ကျန်းမာရေးဆိုင်ရာ စာပေ၊ ဆောင်းပါးတွေ ရေးသားပညာပေးနေတဲ့ ဒေါက်တာတင့်ဆွေကို VOM က ဆက်သွယ်မေးမြန်းထားပါတယ်။

VOM ။ ။ ကိုဗစ် ကာကွယ်ဆေးတွေ နိုင်ငံအသီးသီးက အမျိုးစုံအောင် ထုတ်လုပ်လာကြတာမှာ ဘယ်နိုင်ငံက ဆေးကို နိုင်ငံတကာက အများဆုံး အသုံးပြုကြပါသလဲ ဆရာ။

Dr. တင့်ဆွေ ။ ။ အကောင်းဆုံး ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ်ဆေးများဆိုတာက mRNA COVID-19 vaccines အမျိုးအစားကာကွယ်ဆေးတွေဖြစ်တယ်။ ယူအက်စ်အေထုတ် Pfizer-BioNTech နဲ့ Moderna ဆေးတွေက J&J/Johnson ထက်ပိုကောင်းတယ်။
ဘယ် ကိုဗစ်-၁၉ ကာကွယ်ဆေးတွေကို အများဆုံးသုံးသလဲ ဆိုတာမှာကျတော့၊ ကာကွယ်ဆေးတွေထုတ်စမှာ ဆေးအမျိုးပေါင်း ရာဂဏန်းရှိခဲ့တယ်။ ၂၀၂၀ ခုနှစ်မှာ ကာကွယ်ဆေးအမျိုးပေါင်း ၂၀ ကျော်ကို အသုံးပြုနေကြတယ်။
၂၂-၅-၂၀၂၂ နေ့အထိ တကမ္ဘာလုံးလူဦးရေရဲ့ ၆ရ့၄% ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး အနည်းဆုံး ၁ ကြိမ်ထိုးပြီးပြီ။ အရေအတွက်အားဖြင့် ၅.၁၇ ဘီလီယန်ဖြစ်တယ်။
1. Oxford-AstraZeneca ၁၈၄ နိုင်ငံ
2. Pfizer-BioNTech ၁၆၄ နိုင်ငံ
3. Moderna ၁၀၇ နိုင်ငံ
4. Johnson & Johnson ၉၇ နိုင်ငံ
5. Sinopharm-Beijing ၇၆ နိုင်ငံ
6. Sinovac ၄၀ နိုင်ငံ
7. Gamaleya (Sputnik V) ၃၈ နိုင်ငံ
8. Bharat Biotech (Covaxin) ၂၇ နိုင်ငံ
9. CanSino ၂၄ နိုင်ငံ
10. Novavax ၂၂ နိုင်ငံ
11. Sputnik Light ၆ နိုင်ငံ
12. Sinopharm-Wuhan ၄ နိုင်ငံ
13. Abdala ၄ နိုင်ငံ
14. Soberana 02 ၃ နိုင်ငံ
15. QazVac ၂ နိုင်ငံ
16. Vector Institute (EpiVacCorona) ၂ နိုင်ငံ
17. KoviVac/Chumakov ၁ နိုင်ငံ
18. IMBCAMS ၁ နိုင်ငံ
19. KCONVAC ၁ နိုင်ငံ
20. Soberana Plus ၁ နိုင်ငံ
21. COVIran Barekat ၁ နိုင်ငံ
22. FAKHRAVAC ၁ နိုင်ငံ
23. Razi Cov Pars ၁ နိုင်ငံ
24. Medigen ၁ နိုင်ငံ
25. Turkovac ၁ နိုင်ငံ
26. ZF2001 ၁ နိုင်ငံ

VOM ။ ။ လက်ရှိ အသုံးပြုနေတဲ့ ဒီကာကွယ်ဆေးတွေအပေါ် ဆေးသုတေသနပညာရှင်တွေရဲ့ သုံးသပ်ချက်တွေကရော၊ ဘယ်လို ရှိပါသလဲ။ ဘယ်ဆေးကတော့ဖြင့် အကောင်းဆုံး၊ ဘယ်ဆေးကတော့ဖြင့် စိတ်မချရဘူး ဆိုပြီး သတ်မှတ်တာရော ရှိပါသလားဆရာ။

၂၀၂၂ ခုနှစ် မတ်လကိန်းဂဏန်းတွေအရ အပြောင်းအလဲတွေရှိလာတယ်။ Pfizer နဲ့ BioNTech ကာကွယ်ဆေးတွေကိုတော့ နိုင်ငံပေါင်း ၁၅၆ မှာ ထိုးပေးနေတယ်။

VOM ။ ။ အရင်ကတော့ အသက်အရွယ်ကြီးသူတွေကို အရင်ဦးစားပေးထိုးကြတယ်၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာဆိုရင် အသက် ၄၀ အထက်ကို အရင်ထိုးပေးတာပေါ့နော်။ အဲဒီနောက်မှာတော့ အသက် ၁၈ နှစ် အထက်၊ အခု လက်ရှိမှာဆိုရင် အသက် ၁၄ နှစ် အထက် ဆိုပြီး ထိုးပေးလာတာတွေ ရှိလာတယ်။ နိုင်ငံတကာမှာရော အသက် ဘယ်နှနှစ်က စ လို့ ထိုးလို့ရပါပြီလဲ ဆရာ။

Dr. TS ။ ။ ယူအက်စ်အေမှာ အသက် အငယ်ဆုံး ၅ နှစ်အထိ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ထိုးနိုင်ပြီ။ Pfizer vaccine ဆေးကိုသာ ထိုးစေတယ်။ အသက် ၁၂ နှစ်အထက်ကို ဘူစတာခေါ် အားဖြည့်ကာကွယ်ဆေး ထိုးပေးနေတယ်။
ဟောင်ကောင်မှာ တရုပ်လုပ် Sinovac vaccine ကာကွယ်ဆေးကို အသက် ၃ နှစ်အထိ ထိုးစေတယ်။

VOM ။ ။ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးတွေ ထိုးကြတဲ့အခါ အခုဆိုရင် ၂ ကြိမ်တည်းမကပဲ၊ booster dose တွေပါ ထိုးလာကြတယ်။ ဒီလို ထိုးတဲ့အခါ အရင် ၂ ကြိမ် ထိုးထားတဲ့ အမျိုးအစားနဲ့ မတူတာကို ထိုးမယ်ဆိုရင် ကိုယ်ခံအား ပိုရတယ်၊ မရဘူး ဆိုတာတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီးတော့လည်း ရှင်းပြပေးပါဆရာ။

Dr. TS ။ ။ ဘူစတာခေါ် အားဖြည့်ကာကွယ်ဆေးဆိုတာ မဖြစ်မနေထိုးရမဲ့ ပဌမနဲ့ ဒုတိယဆေး ၂ လုံးထိုးပြီးတဲ့နောက်မှာ ကိုဗစ်ကပ်ရောဂါက သိသိသာသာကျဆင်းမလာသေးတာနဲ့ ဗိုင်းရပ် မျိုးသစ်တွေလည်း များလာလို့ တတိယအလုံး ထိုးစေတာဖြစ်တယ်။ ဆေးကတော့ အတူတူပါပဲ။ အခုဆိုရင် စတုတ္ထအလုံးပါထိုးနေပြီ။

VOM ။ ။ ကာကွယ်ဆေးလို့ ပြောကြတဲ့အခါမှာ သူ့ကို ထိန်းသိမ်းထားရှိရတဲ့ cold chain ကိစ္စက မဖြစ်မနေ ပါလာတာမှာ၊ မြန်မာနိုင်ငံမှာကတော့ ဒီ အအေးဓာတ် ထိန်းသိမ်းမှုစနစ်အပေါ် အတော်များများက ပူပန်ကြ ပြောကြတာလေးတွေ ရှိပါတယ်ဆရာ။ ဆိုတော့ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေးအတွက် အဓိကကျတဲ့ အအေးဓာတ် ထိန်းသိမ်းမှု အကြောင်းလေး ရှင်းပြပေးပါဆရာ။

Dr. TS ။ ။ အအေးဓါတ်စနစ်ဆိုတာ ဆေးအများစုအတွက်လိုအပ်တယ်။ ကာကွယ်ဆေးတွေက ပိုပြီး သတိထားရတယ်။
ထားသိုနည်းများ
• ယူအက်စ်အေထုတ် Moderna (-20C) မှာ ၆ လထားလို့ရတယ်။
• ယူအက်စ်အေထုတ် Pfizer-BioNTech (-70C) မှာ ၆ လထားလို့ရတယ်။
• ယူကေထုတ် Oxford Uni-AstraZenaca ၂-၈ ဒီဂရီ စီ၊ ရိုးရိုးရေခဲသေတ္တာထဲထားနိုင်တယ်။
• တရုပ်ထုတ် Sinovac ၂-၈ ဒီဂရီ စီ၊ ရိုးရိုးရေခဲသေတ္တာထဲထားနိုင်တယ်။
• ရုရှားထုတ် Gamaleya (Sputnik V) – Viral vector – ရိုးရိုးရေခဲသေတ္တာထဲထားနိုင်တယ်။

VOM ။ ။ ကာကွယ်ဆေး ထိုးကြပြီဆိုတော့၊ ကာကွယ်ဆေးတွေရဲ့ သဘောတရားလေးတွေ၊ ဆေးမထိုးခင် သတိထားရမယ့်၊ ဆောင်ရရှောင်ရမယ့် အချက်လေးတွေနဲ့၊ ကာကွယ်ဆေး ထိုးပြီးရင် ဖြစ်တတ်တာလေးတွေကိုလည်း ပြောပြပေးပါဆရာ။

Dr. TS ။ ။ ကိုဗစ်ကာကွယ်ဆေး ဘေးထွက်သက်ရောက်မှုများက တယောက်နဲ့ တယောက် မတူပါ။ ကာကွယ်ဆေးတမျိုးနဲ့တမျိုးလည်း မတူပါ။ အားလုံးဟာ မဆိုးပါ။ ဒုတိယအကြိမ်မှာ နေ့တဝက်လောက် ချမ်းဖျားသူ အရေအတွက် မနည်းလှပါ။ Paracetamol ပါရာစီတမော၊ Ibuprofen အိုင်ဘူပရိုဖင်နဲ့ ကောင်းကြတယ်။ တချို့မှာ ၂ ခါလုံး သိသာတဲ့ခံစားရမူ အတော်ကိုနည်းကြတယ်။
• ဆေးထိုးတဲ့နေရာ အနည်းငယ်မှ အသင့်အတင့် နာခြင်း။
• ရောင်မယ်
• နီမယ်
• ချမ်းမယ်
• မောပမ်းမယ်
• ခေါင်းကိုက်မယ်
• အနည်းငယ် ဖျားမယ်
• မအီမသာ ခဏတာဖြစ်မယ်
• ဆေးအပိုမလိုဘဲ ခံစားရတာတွေ ၂-၃ ရက်နဲ့ ကောင်းသွားမယ်။

Severe Allergic Reactions ဆိုးဝါးတဲ့ အလားဂျစ် တုံ့ပြန်မှု ရှားတယ်။ အဲလိုရာဇဝင်ရှိသူတွေ ဆရာဝန်ကိုတိုင်ပင်ပြီးမှာသာ ကာကွယ်ဆေးထိုးရမယ်။ ဆိုးဝါးတဲ့ အလားဂျစ် တုံ့ပြန်မှု ဖြစ်လာရင် epinephrine or EpiPen နဲ့ ကုသလို့ရတယ်။

COVID ကာကွယ်ဆေး ထိုပြီး
• ဆေးထိုးတဲ့နေရာမှာ ၁၅ မိနစ်စောင့်ပြီး ဆေးခန်းကပြန်နိုင်ပြီဆိုမှ ပြန်ရမယ်။
• ဆေးထိုးလက်မှတ်ယူရမယ်။
• ဘေးထွက်သက်ရောက်မှုရှိသူသာ ပါရာစီတမော သောက်ရန်လိုတယ်။
• ကိုယ်တသက်လုံးစားသောက်လာတာ အကုန် ရှောင်ရန်မရှိ။
• အမြဲလုပ်နေတဲ့အလုပ် ဆက်လုပ်နိုင်။
• မနက်ထ သွားတိုက် မျက်နှာသစ်ပါ။
• ရေချိုးချိန်မှာ ရေချိုးပါ။ ခေါင်းလျှော်ချိန်မှာ လျှော်ပါ။
• လက်ကို လိုအပ်တိုင်း နေ့တိုင်း ဆေးပါ။
• ကာကွယ်ဆေးထိုးထားပြီးသူတွေလည်း အပြင်ထွက်ရင် နှာခေါင်စည်းလိုသေးတယ်။
• ကာကွယ်ဆေး ၂ ကြိမ်ပြည့်အောင်ထိုးပါ။
• အပိုတွေ တခုမှ မလိုပါ။ ဖေ့စ်ဘွတ်က ခိုင်းတာတွေ တားတာတွေ တခုမှ မလိုပါ။

COVID-19 ကိုဗစ်-၁၉ ကူးစက်ခံရရင် ဘယ်လိုလူတွေမှာ ရောဂါခံစားရတာ ဆိုးသလဲ ဆိုတော့၊
အမေရိကန် ကူးစက်ရောဂါများ ထိန်းချုပ်ရေးဌာနရဲ့ ထုတ်ပြန်ချက်အရ

၁။ အသက် ၆၅ နှစ်အထက်
၂။ ကိုယ်လက်လှုပ်ရှားမှု နည်းလွန်းသူများ
၃။ ကိုယ်အင်္ဂါအစိတ်အပိုင်း (အသည်း၊ ကျောက်ကပ်) အစားထိုးထားရသူများ
၄။ ခုခံအားနည်းသူများ
၅။ ကိုယ်ဝန်ဆောင်များ
၆။ ဆေးလိပ်သောက်သူများ တို့မှာ ခံစားရတာ ဆိုးလေ့ရှိကြတယ်။

VOM ။ ။ အချိန်ပေး ဖြေပေးတဲ့အတွက် ကျေးဇူးပါဆရာ။
………………………..
Photo : clinicaltrial.com